Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Eeuwenlang streed Nederland tegen het water. Droogleggen. Dijkenbouwen. Inpolderen. Nederland werd er wereldberoemd mee. Watersnoden. Overstromingen. In het collectief geheugen zit water in de gevaarhoek. Het moest wég, zo snel mogelijk. Naar zee. Akkers werden gedraineerd, rivieren gekanaliseerd, beken rechtgetrokken.

Dit is het dagelijkse commentaar van NRC. Het bevat meningen, interpretaties en keuzes. Ze worden geschreven door een groep redacteuren, geselecteerd door de hoofdredacteur. In de commentaren laat NRC zien waar het voor staat. Commentaren bieden de lezer een handvat, een invalshoek, het is ‘eerste hulp’ bij het nieuws van de dag.

Water was er in overvloed. Water was een vanzelfsprekendheid.

Dus dat nu al een aantal jaar in het voorjaar en de zomer wordt gesproken over droogte, zelfs extreme droogte, voelt tegennatuurlijk. Ook omdat het tegelijkertijd door klimaatverandering natter is geworden in Nederland. Alleen niet in alle seizoenen. In de herfst en winter regent het meer, in de lente is de neerslag juist afgenomen. Tegelijk is de verdamping door de opwarming van de aarde toegenomen.

Die combinatie zorgt er nu voor dat de hoeveelheid regen die valt minder is dan de hoeveelheid water die via verdamping verdwijnt. De bodem droogt uit, het grondwaterpeil zakt.

Dat merkt de landbouw in het oosten, op de hogere drogere zandgronden, het eerst. Verlies van de oogst dreigt. Zet de droogte door, dan wordt vervolgens ook de binnenscheepvaart geraakt. De rivieren kunnen te ondiep worden voor de vaart. Een droge bodem betekent dat dijken verzwakken. Een lagere grondwaterstand doet de bodem inklinken en huizen verzakken. Droge bossen en heides vliegen sneller in brand.

Nederland waterland zal moeten leren omgaan met zomerse droogtes. Of eigenlijk: moeten leren het water vast te houden als het in de herfst en winter overvloedig valt.

Wie zich februari nog herinnert, weet dat het kletsnat was. Landelijk viel 119 millimeter regen, tegen 60 millimeter normaal. Weg moest het water, van de akkers. Nauwelijks een maand later werd in Zuid-Brabant het eerste beregeningsverbod afgekondigd voor sportvelden, golfbanen en graslanden. Er geldt de komende tijd een verbod om water uit oppervlaktewater te halen, en om water uit de grond te pompen.

Nederland droogteland vraagt om net zulke structurele ingrepen als Nederland waterland. Er gebeurt al veel. Er is – natuurlijk – gepolderd aan een Beleidstafel, die met 46 aanbevelingen kwam. Het zomerpeil van het IJsselmeer is al aangepast door Rijkswaterstaat, dat extra water kan de veenweidegebieden van Noord-Holland en Friesland nat houden. Het peil van de Maas is verhoogd, waardoor het wegstromen van grondwater in de omringende gebieden wordt vertraagd. Her en der mogen beken weer meanderen.

Er zijn interessante initiatieven: de Cosun Beet Company (voorheen Suiker Unie) stuurt een deel van haar restwater naar een waterberging, tuinders kunnen er gebruik van maken. Rondom bierbrouwer Bavaria irrigeren boeren hun akkers met diens gezuiverd afvalwater.

Maar droogte vraagt om ingrijpende aanpassingen. Allereerst van de landbouw – ja, opnieuw van die sector. Het verhogen van het grondwaterpeil stuit bij sommige boeren, die de meeste sloten beheren, op weerstand. In natte grond zakken landbouwmachines en koeien weg. Zij zullen moeten nadenken over alternatieven, bijvoorbeeld gewassen die minder water nodig hebben, of minder zware machines.

Ook de consument zal terughoudend moeten zijn met water. Juist op snikhete dagen, wanneer iedereen ’s avonds tegelijk snakt naar een koele douche, het zwembadje voor de kinderen vult, of de tuin sproeit. Als we moeten gaan kiezen hoe we de laatste druppels verdelen, is het te laat.

Correctie 18 mei: In een eerdere versie van dit commentaar werd gesproken over de Suiker Unie. Dat bedrijf heet intussen Cosun Beet Company, en dat is hierboven aangepast.

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.