Groningse kunstenaar Maria Koijck zet zich sinds 2008 in voor het beperken van plastic, kreeg wereldwijd de handen op elkaar toen ze vorig jaar een kunstwerk maakte over haar operatie en ontving afgelopen januari de Vrouw in de Media Award. Je kunt wel stellen: Maria Koijck rocks! En ze is nog lang niet klaar. Indebuurt sprak haar over haar bijzondere loopbaan van loodgieter tot kunstenaar en over haar tomeloze inzet tegen verspilling.

De bevlogen Maria ontvangt ons in haar atelier in het Zuiderpark. Ze leidt ons rond in de werkplaats, die ze deelt met man en tevens kunstenaar Ron Glasbeek. Trots toont ze haar laskamer. “Hier ben ik zo blij mee! En er zit een normale deur in. Dat is heel goed”, vertelt ze lachend, terwijl ze naar de omvang van de deur gebaard. “Want dan moet wat ik maak er doorheen passen. In mijn oude werkplaats had ik een hele grote deur. Dan worden de werken dus ook zo groot. Het is heel goed dat ik mezelf zo wat beperk!”

Al van jongs af aan was Maria gek op dingen maken. “Ik vind het wel heel hip gepraat, maar eigenlijk ben je wel kunstenaar. Dat word je niet ineens. Toen ik negen was, begon ik al met een handarbeidclub. Dan mocht iedereen meedoen voor een kwartje en gingen we knutselen. Toen maakte ik al grote dingen, bijvoorbeeld van een wasmachinedoos een enorm poppenhuis.”

Maria’s moeder zag al gauw haar talent en kocht een blok klei. “Nou”, vertelt Maria vervuld bij de herinnering. “Daar werd ik zo gelukkig van. In m’n element, terwijl ik uitkeek over de landerijen. Dan kom je erachter dat je het gewoon kán.” Na de middelbare school ging ze naar Kunstacademie Minerva. “Halverwege m’n tweede jaar rende ik daar gillend weg. Ik leerde daar niet wat ik nodig had.”

Het leek er dus op dat Maria’s carrière als kunstenaar ophield voor ze daadwerkelijk begon. “M’n moeder vond dat ik naar school moest. Dus ik zei dat ik loodgieter wilde worden. Voor ik het wist zat ik op de opleiding, als enige meisje!”

Het loodgietersvak bracht haar de liefde voor metaal, die je in bijna al haar kunstwerken terugvindt. “Metaal is zo’n mooi materiaal. Het is veel fijner werken dan met hout. Je kunt met metaal hele contructies in elkaar lassen. Dus het heeft een stugge uitstraling, maar ik kan er alles mee maken wat ik maar bedenk. Fantastisch.”

Toen Maria na een parachutesprong haar enkel verbrijzelde, sloeg ze opnieuw een andere weg in: ze werd verpleegkundige. “Dat is zó’n mooi vak! Ik kan dat nóg missen.”

Maria vindt zichzelf keer op keer opnieuw uit en wachtte dan ook niet af toen ze werd gevraagd om iets te maken voor een evenement. “Ik deed het gewoon vanuit de schuur en de Stadwerkplaats. Het eerste wat ik maakte, als ik dat nu terug zie, denk ik: dat had wel anders gekund!” lacht Maria. “Maar dat was wel een kentering. Ik merkte hoe leuk ik het vond.”

Maria werd dé persoon die je vroeg voor de aankleding en decors van grote evenementen. “Ik vond het altijd al leuk om dingen te bedenken, maar je moet het óók kunnen maken. Ik kon solderen vanwege de loodgieterij, maar niet lassen. Dat leerde ik toen, want ik wilde steeds groter, dus ik moest wel.”

Na afloop van de evenementen gooide Maria eindeloos veel spullen weg. “Ik probeerde alles te bewaren omdat het zo zonde was. Maar dat was eigenlijk niet te doen. Daardoor liep ik in 2008 tegen m’n grenzen aan.”

Op dat moment viel de wereld in een economische crisis. “Al mijn werk viel weg. Ik was daar eigenlijk wel blij mee, want als zelfstandige zeg je geen nee tegen een opdracht. De volgende keer vragen ze iemand anders. Nu zeiden de opdrachtgevers af en bleek ik kapot te zijn.”

Ze ging op bezoek bij een vriendin in Sierra Leone. “Dat was ontzettend heftig. Het land was verscheurd door oorlog.” Maar dat was niet het enige dat Maria diep raakte. “Ik stond voor het eerst oog in oog met de plasticsoep. Metershoog plastic, héle stranden vol. Ik wist niet wat ik zag.”

Maria besloot dat er wat moest gebeuren. “Kunst is mijn manier van communiceren. En ik had – en heb, trouwens – een enorme behoefte om mijn zorg te uiten.” Dus startte Maria het community-art project Petty de Zwaan, waarbij ze met buurtbewoners meer dan 15.000 petflessen verzamelde binnen twee maanden. “Ik ging dat niet alleen doen, ik wilde draagvlak creëren. Bewustwording teweeg brengen.”

Er volgden tientallen andere community-art projecten, en inmiddels focust Maria zich ook op ander afval. “We kunnen allemaal ons steentje bijdragen, maar inmiddels zit de wereld vol plastic. Het is alsof je als kind in de snoepwinkel wordt gezet, en je er niets van mag pakken. Hoe moeilijk kun je het een individu maken?” roept Maria vurig uit.

Toen Maria borstkanker kreeg, werd haar strijd tegen afval nog vuriger. “Dat was een hele rare tijd. Ik voelde me enorm dankbaar dat ik die behandelingen gewoon allemaal kréég. Daar hoefde ik niets voor te doen.” Maar ze ontdekte algauw dat er veel verandert was sinds haar tijd als verpleegkundige. “Destijds had iedereen zijn eigen schaar. Als patiënt zag ik dat een schaar na gebruik meteen werd weggegooid. Die schaar, die triggerde me.”

Dat resulteerde in een nieuw afvalkunstwerk: “Vorig jaar kreeg ik een borstreconstructie en heb ik gevraagd of ik het afval mocht hebben.” Dat mocht. “M’n man en dochter werden er gek van. Ik was nog ziek en al bezig met de impact van alles wat werd weggegooid tijdens de operatie. Ze zeiden: ‘richt je nu voor één keer even op jezelf,’” grijnst Maria. “Maar ik ging door en maakte er een film van.”

Dit werk sloeg wereldwijd in als een bom. “Ik ben daar heel blij mee. Soms mopperen mensen dat m’n ego niet door de deur past. Als kunstenaar, maar eigenlijk voor iedereen, is ego best belangrijk. Je móét geldingsdrang hebben. Ik maak kunst niet alleen voor mezelf, ik wil dat het wat betekent voor de wereld”, vertelt ze gepassioneerd. “Nu kan ik wereldwijd laten zien hoeveel er wordt weggegooid.”

Na het succes van dit werk, maakt Maria een vervolg met andere operaties. “Ik maak een serie over het afval van verschillende ingrepen. Bij élke operaties wordt zoveel weggegooid.”

Ze heeft net een film over oogoperaties afgerond. Er volgt nog een werk over knie- en gynaecologische operaties. Ook de artsen zijn blij met aandacht voor het onderwerp: “Het is geen onwil, maar er wordt bijvoorbeeld maar zoveel tijd per operatie vergoed. Dan is weggooien, helaas, sneller dan reinigen. Artsen zien dit liever ook anders.”

Na de operatieserie gaat Maria zich weer op andere dingen richten. “Dit doe ik een jaar en dan is het weer tijd voor wat anders, hoor! Er wordt nog genoeg ander materiaal onnodig verspild!” zegt ze triomfantelijk. “Ik wil hier niet in blijven hangen.”

Het afval zal Maria nooit loslaten. Inmiddels is Maria ook spreker over wegwerpconsumptie. “Ik probeer mensen te laten inzien dat het ook anders kan, als we maar willen. Het mooie is dat je het nu al ziet veranderen. Mensen nemen geen plastic tasjes meer aan in de winkel. We kunnen er gewoon met z’n allen voor kiezen om plastic niet meer te accepteren en alternatieven te gebruiken. Die zijn er námelijk al, maar de wil bij de grote bedrijven is er nog niet. Duurzaamheid moet boven alles gaan en die mindset moet bij iedereen tot in je vezels doordringen.”

Schrijf je in voor de nieuwsbrief van indebuurt Groningen en blijf op de hoogte van alles over en rondom Groningen.

Doe de check: dit is wanneer je écht een nieuwe bank nodig hebt

Aangeboden door Seats and Sofas

The Village is dé plek voor een besloten feest met catering

Aangeboden door Seats and Sofas

Aangeboden door iQ Makelaars Groningen

Aangeboden door Seats and Sofas

Groningse Benna schrijft boek: ‘Liegen totdat je gelooft’

Blijf op de hoogte van alles uit Groningen

© 2022 - DPG Media B.V. - Alle rechten voorbehouden